til baka í greinar
Fimmtudaginn 12. október, 1995 - Aðsent efni


Íslenskir fótaaðgerðafræðingar, segir Eygló Þorgeirsdóttir , hafa náð ótrúlega langt á örfáum árum.

FÓTAAÐGERÐ er meðhöndlun á ýmis konar fótameinum sem orsakast af meðfæddum eða áunnum þáttum. Fótaaðgerðafræðingar meðhöndla fótamein og veita fyrirbyggjandi hlífðarmeðferð með utan- að komandi efnum, m.a. silikoni, spöngum og filtefnum og gefa faglega ráðgjöf.

Fáir njóta eldanna.

Fótaðgerðafræðingar eru dæmigerð kvennastétt hér á norðurhveli. Í Suður-Evrópu eru karlmenn í miklum meirihluta í stéttinni og í sumum löndum nær eingöngu. Gera má samlíkingu við fótaaðgerðakonu fyrri áratuga, fram á þennan dag, og konuna í ljóði Davíðs Stefánssonar, "Konan sem kyndir ofninn minn", því ekki hafa störf fótaaðgerðafræðinga verið metin sem skyldi. Í öðru erindi ljóðsins segir: "Hún fer að engu óð, er öllum mönnum góð og vinnur verk sín hljóð". Nú á þessum tíma er stéttin risin upp úr þögninni. Hún hefur barist fyrir tilverurétti sínum síðustu ár. Árangurinn er að koma í ljós sem komandi kynslóðir munu njóta. Þá koma aftur upp í hugann síðustu tvær ljóðlínur Davíðs í sama ljóði sem eiga við fótaaðgerðastéttina eins og svo margar aðrar stéttir sem barist hafa fyrir tilverurétti sínum. "Fáir njóta eldanna sem fyrstir kveikja þá".

En hver er saga þessarar hljóðlátu stéttar?

Árið 1929 var hér apótekari að nafni Thorsteinn Scheving Thorsteinsson sem skildi þörfina. Tók hann það til ráðs að senda stúlkur sem unnu hjá honum í apótekinu til Danmerkur í skóla á vegum Dr. Scholls.

Fyrsta stúlkan sem kom heim með þá menntun var Þóra Borg. Fleiri fylgdu í kjölfarið. Þessar stúlkur störfuðu við fótaðgerð í hliðarherbergi í apótekinu. Á nóttunni var það notað sem svefnpláss fyrir lækna.

Upp frá því komu þó nokkuð margar stúlkur úr námi frá Norðurlöndunum sem var á þessum tíma ólögbundið. Fljótlega fóru þessar konur að taka nema hérlendis og kenna með líku sniði og þær höfðu numið. Danir fengu löggildingu '72 en Norðmenn '78. Á þessum árum voru ýmsar hefðbundnar kvennastéttir að fá viðurkenningu og löggildingu hér á landi, t.d. sjúkraliðar, meinatæknar og fleiri.

Fótaaðgerðafræðingar hérlendis vakna ekki fyrr en löngu seinna er nokkrir fótaaðgerðafræðingar komu reglulega saman um veturinn '85 og unnu að gerð félagslaga fyrir fótaaðgerðafræðinga. Datt þessi þróun upp fyrir. Ári seinna voru bréf send til allra Norðurlandanna til að fá upplýsingar um stöðu mála í þeim löndum. Aðeins barst svar frá Noregi.

Í gömlu söluskattslögunum segir að fótaaðgerð sé "eiginleg læknisþjónusta" Þar stendur að fótaaðgerðir skuli ekki bera söluskatt þar sem þjónustan sé hliðstæð læknisþjónustu. Þannig að í tíð söluskattslaganna bar þjónustan ekki söluskatt þrátt fyrir að í lagalegum skilningi væri stéttin ekki til.

Hverjir eru skjólstæðingarnir?

Eldra fólk, heilsuskert fólk, svo sem gigtarsjúklingar, soriasissjúklingar, sjónskertir, bakveikir, lamaðir, hreyfihamlaðir og aðrir sem þannig fótamein hafa að það heyrir undir starfsvið fótaaðgerðafræðinga.

Aðdagandi að stofnun fagfélags.

Árið 1986 talar undirrituð við nokkra fótaðgerðafræðinga hvort áhugi væri fyrir námskeiðum eða fyrirlestrum hjá húð- og bæklunarlæknum. Voru boð látin berast manna á milli þar til álitlegur hópur var kominn. Héldu síðan læknar og aðrir sérhæfðir aðilar fyrirlestra fyrir hópinn næstu árin.

Á þessum fyrirlestrum efldust kynnin og kom þá tillaga um að stofna félag. Nefnd tók að sér að gera drög að félagsmyndun. Fram að þessum tíma hafði engin samstaða verið en ákveðinn staðall hafði þó myndast í menntun fótaaðgerðafræðinga sem fór eingöngu fram á stofunum. Þannig höfðu ómarkviss samtök starfað í nokkur ár. Félag fótaaðgerðafræðinga, FFF var svo stofnað 11. október 1989. Fyrsta verk félagsins var að setja á laggirnar skóla til endurmenntunar sem stóð yfir í 5 mánuði og 95 % félagskvenna sótti.

Félagið fær löggildingu.

Fyrsta stjórnin hóf viðræður við heilbrigðisráðuneytið með það markmið að fá fótaaðgerðafræðinga viðurkennda sem heilbrigðisstétt. Í framhaldi af því stofnaði þáverandi heilbrigðisráðherra nefnd sem vinna skyldi í málinu. Í nefndinni sátu Dögg Pálsdóttir, lögfr. í heilbr.ráðuneytinu, Jón Hjaltalín, húðlæknir, Vilborg Ingólfsdóttir frá landlæknisembættinu ásamt tveim fótaaðgerðafræðingum, undirritaðri og Kristínu Steingrímsdóttur.

Fyrsti nefndarfundurinn var haldinn 28. ágúst 1990. Urðu þeir 11 talsins. Löggilding á starfi fótaaðgerðafræðinga gekk í gildi 17. apríl 1991 með bráðbirgðaákvæði. Fengu þær löggildingu sem það ákvæði uppfylltu.

Alþjóðleg félagssamtök.

Í janúar 1991 fóru þáverandi formaður og varformaður FFF, til Noregs. Þar voru skólar skoðaðir og rætt við kennara og yfirmenn skólanna. Þar fer námið fram í fjölbrautaskóla á framhaldsskólastigi. Meðal annara hittum við formann og gjaldkera norska félagsins sem upplýstu okkur um að til væru alþjóðleg félassamtök fótaaðgerðafræðinga og ætluðu Norðmenn að ganga í þann félagsskap þá um haustið.

Þessa vitneskju nýtti FFF sér og eftir miklar bréfaskriftir og símtöl við stjórnarformann FIP (Federation International Des Podologues) Robert van Lith, var FFF formlega tekið í alþjóðasamtökin á ráðstefnu í Nice í Frakklandi.

Ráðstefnuna sóttu 6 konur frá Íslandi. Á ráðstefnunni kynntumst við meðal annars Bent Nielsen formanni danska félagsins sem bauð okkur alla þá hjálp sem hann gæti veitt íslenska félaginu.

Í desember '91 sendi stjórn FFF tvo fulltrúa á Norðurlandaráðstefnu í Danmörku, þar sem skipst var á upplýsingum á stöðu Norðurlandanna. Þar kom fram að í Danmörku eru fótaaðgerðafræðingar löggild heilbrigðisstétt, sama gildir um Noreg, í Svíþjóð og Finnlandi er hvorki starfsheitið né starfið lögverndað sem heilbrigðisstétt.

Námskeið.

Árið 1992 voru haldin löggildingarnámskeið á vegum heilbrigðisráðuneytisins fyrir þá fótaaðgerðafræðinga sem það þurftu, þ.e.a.s. þær sem ekki uppfylltu skilyrði samkvæmt bráðabirgðaákvæði í reglugerð um fótaaðgerðafræðinga frá 1991. Bent Nielsen var einn af kennurunum en hann hefur síðan haldið fjölda námskeiða hér á landi.

Forseti alþjóðafélagsins, Robert A. van Lith heldur um þessar mundir námskeið meðal annars í Silicone- hlífðarmeðferð fyrir fótaaðgerðafræðinga. Robert A. van Lith nýtur mikillar virðingar meðal fagmanna beggja vegna Atlantshafsins og er eftirsóttur kennari víða um heim.

Þróun námsins.

Íslenskir fótaaðgerðafræðingar hafa náð ótrúlega langt á örfáum árum. Stefnt hefur verið að því að menntun geti hafist hér á landi. FFF miðar sig við þau lönd sem mestri þróun hafa náð. Félagið hefur látið þýða meðal annars franska námsstaðalinn, en námið þar er 3 ár á háskólastigi. Svipuð þróun hefur átt sér stað í Hollandi og á Spáni en í þessum löndum er fótaaðgerðanám sérdeild innan menntakerfisins.

Í nokkrum löndum, m.a. Englandi og Bandaríkjunum er þróunin komin út í læknisfræðilegri hluti, þ.e.a.s., smáaðgerðir á liðum, á fæti fyrir neðan hælbein. Það er þó ekki sú stefna sem íslenskir fótaðgerðafræðingar vinna að.

Margt hefur áunnist á stuttum tíma félagsins en mörgu er ólokið. Markmið félagsins er að efla þekkingu og færni fótaðgerðafræðinga. Það er mikilvægt, því þannig verður til sterk og öflug heilbrigðisstétt. Að lokum þakka ég Grétu Óskarsdóttur formanni og hennar stjórn vel unnin störf og óska nýrri stjórn og félaginu velfarnaðar í því starfi.

Höfundur er fótaaðgerðafræðingur, og fyrsti formaður FFF.

Eygló Þorgeirsdóttir

til baka í greinar